Herdenken doen wij allemaal, maar niet op dezelfde manier. Wie je herdenkt en waarom je dat doet verschilt per persoon, maar kan ook per land verschillen. In deze les kijken we hoe er in Nederland en Indonesië omgegaan wordt met het koloniale verleden.
In de Toolbox vind je meer verdieping over de diverse onderwerpen.
Slavernij in Azië, een onderwerp dat vaak onderbelicht is. Hoe zag dit eruit en wanneer werd het afgeschaft in Indonesië? Historicus Wim Manuhutu vertelt je hier meer over in deze korte video.
Altijd Wat Wijzer, Brandpunt
Video Nationale Herdenking 15 augustus 1945
Video Nationale Herdenking 15 augustus 1945
Een opinie-onderzoek naar het koloniaal verleden
Een podcast van 'Huizen van Aankomst', een aankomstgeschiedenis van Indische Nederlanders
NOS-artikel over de excuses van Nederland aan Indonesië
Een maand na de Japanse aanval op Pearl Harbor valt Japan Nederlands-Indië binnen. Japanse troepen landen op Zuid-Celebes. Na minder dan twee maanden oorlogvoeren geeft het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) zich op 8 maart over.
Twee dagen na de overgave van Japan roept SoekarnoIndonesische politicus, nationalist en eerste president van de Republiek Indonesië de onafhankelijke RepubliekStaatsvorm waarbij het staatshoofd (de president) wordt gekozen. Indonesië uit. Nederland accepteert de nieuwe Republiek niet. Voor Soekarno, die een vrije Republiek wilt verdedigen, wordt dit de start van een nieuwe oorlog tegen Nederland.
Als gevolg van het eind van de Japanse bezetting en de Bersiap periode start de uittocht naar Nederland in december 1945. De bedoeling was dat (Indische) Nederlanders in Nederland zouden herstellen van de oorlog. Zij worden daarom oorlogsevacuées genoemd. In totaal vertrekken er 100.000 personen. Sommigen voorgoed, anderen keren terug na een korte verlof- of herstelperiode.
Na de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië repatrieerdenRepatriëren betekent letterlijk: terugkeren naar het land van herkomst. veel ambtenaren van de (lokale) overheid, het politieapparaat, de rechterlijke macht en het leger naar Nederland. Na de opheffing van het KNILKoninklijk Nederlands Indisch Leger in juli 1950 repatrieerden veel KNIL-militairen, waaronder een grote groep Molukse KNIL-militairen. Zij werden in ‘woonoorden’ opgevangen zoals voormalig doorvoerkamp Westerbork en Vucht.
Bij het Monument op de Dam wordt op 29 april 1950 een ‘Indische Urn’ toegevoegd. Deze Urn is gevuld met aarde uit alle 22 erebegraafplaatsenBegraafplaats waar burgers en militairen worden begraven die zijn gestorven voor hun vaderland of die zich op bijzondere wijze voor hun vaderland hebben ingezet in Indonesië, waarmee op de Dam ook de oorlogsslechtoffers die in het voormalig Nederlands-Indië zijn gevallen worden herdacht. Deze urn staat samen met elf andere urnen in de muur achter de pilaar.
Voor de achtergebleven Nederlanders en Indische Nederlanders werd het leven in Indonesië steeds moeilijker. Zij konden bijna geen werk vinden, en werden door de Indonesische overheid niet geholpen. Velen ervoeren buitensluiting en discriminatie. Een groot deel van deze Indische Nederlanders besloot deze periode alsnog naar Nederland te reizen.
Tussen 1957 en 1958 was er wederom veel onrust in Indonesië vanwege de onafhankelijkheid van Nieuw-Guinea. Indonesië verklaarde (Indische) Nederlanders in Indonesië tot staatsgevaarlijk. Daardoor vertrokken circa 58.000 mensen uit Indonesië.
In verband met de overdracht van Nederlands Nieuw-Guinea aan Indonesië werden alle op Nieuw-Guinea verblijvende Nederlanders geëvacueerd Overbrengen naar een veilige plaats. Rond deze periode kwam ook een groep van ongeveer 500 Papoea’s, die in Nederlandse overheidsdienst waren geweest, met hun gezinnen naar Nederland. In totaal vertrokken in deze periode ruim 50.000 mensen naar Nederland.
In de laatste golf zaten vooral veel spijtoptanten. Dat waren mensen die na de soevereiniteitsoverdracht (onder hoge druk) hadden gekozen voor het Indonesische staatsburgerschap, maar binnen de Indonesische samenleving geen goed bestaan konden opbouwen. Een paar duizend mensen kozen voor vertrek naar Nederland.
Op 15 augustus 1988 wordt in Den Haag het Indisch Monument onthuld door koningin Beatrix. Hier worden alle burgers en militairen herdacht die het slachtoffer zijn geworden van de Japanse bezetting in Nederlands-Indië.
Op 27 juni 2019 opent koning Willem Alexander het Museum Sophiahof in Den Haag. Hier wordt de geschiedenis van Nederlands-Indië verteld, waar de verbinding tussen het heden en verleden belangrijk is.
Bijna 75 jaar na het uitroepen van de onafhankelijkheid van Indonesië biedt Koning Willem-Alexander namens de Nederlandse regering zijn excuses aan voor ‘de geweldontsporingen aan Nederlandse zijde’ ten tijde van de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog.